Heel stilletjes ging op 11 januari 2024 de Europese Data Act *1 in werking. Hoewel de handhaving pas in september 2025 begint, markeert het een nieuwe mijlpaal in het digitale wetgevingslandschap, na de GDPR *2, de Digital Services Act (DSA) *3, de Digital Markets Act (DMA) *4, en de voorgestelde AI Act *5.
Wat houdt deze Data Act in en welke invloed zal het op ons leven hebben?
De Data Act is van toepassing op alle digitale apparaten die in Europa op de markt worden gebracht en met het internet zijn verbonden om gegevens te verzamelen, zoals slimme thermostaten, auto’s en telefoons. Deze Internet of Things (IoT) apparaten leveren waardevolle informatie op voor de aanbieders ervan. De persoonsgegevens die ze verzamelen, moeten al voldoen aan de GDPR (of AVG) -eisen.
De Data Act behandelt alle andere – niet persoonsgebonden – gegevens die door de apparaten worden verzameld. De wet bepaalt dat de eigenaar van het specifieke apparaat het recht heeft op het gebruik van de betreffende gegevens. In de praktijk betekent dit dat de producent van het apparaat de gegevens op verzoek beschikbaar moet stellen aan de gebruiker.
In de praktijk hebben maar weinig mensen direct belang bij deze data. Interessant is dat gebruikers deze gegevens kunnen delen met andere gegevensverwerkers, zoals commerciële partijen, overheidsinstellingen en non-profitorganisaties met een maatschappelijk belang, na toestemming van de gebruiker. De enige uitgesloten partijen zijn de “big-tech” bedrijven die als poortwachter worden benoemd in de Digital Markets Act *4.
Zowel gebruikers als overheden kunnen rechtstreeks een verzoek indienen voor data wanneer dit een belangrijk maatschappelijk doel dient.
Dit betekent dat het exclusieve recht op het gebruik van de data door de aanbieder van de apparaten (of de betreffende diensten) vervalt, en data kan worden gebruikt voor persoonlijk of algemeen belang.
De Data Act streeft ernaar het delen van data binnen de EU te vergemakkelijken en duidelijke juridische kaders te scheppen over wie toegang heeft tot data en onder welke voorwaarden. De act wil ook de overheid in staat stellen om data voor urgente doeleinden in te zetten.
De Data Act kan op verschillende manieren impact hebben op organisaties in de EU:
- Toegang tot en gebruik van data wordt eenvoudiger, wat voordelen kan opleveren voor innovatie en concurrentievermogen.
- De mogelijkheden om waarde te creëren uit data worden vergroot, met nieuwe bedrijfsmodellen of verbeterde operationele efficiëntie als gevolg.
- Er ontstaat meer juridische duidelijkheid rond het delen van data, wat risico’s beperkt voor bedrijven die afhankelijk zijn van data van slimme apparaten.
- De behoefte aan het uitwisselen van data kan leiden tot nieuwe standaarden en verbeterde interoperabiliteit, wat kansen biedt aan kleinere bedrijven om deze markt te betreden.
De Data Act kan een basis zijn voor meer gedetailleerde wetgeving. Zo zou bijvoorbeeld Rijkswaterstaat nieuwe regels kunnen uitvaardigen op basis van de Data Act, die fabrikanten van nieuwe auto’s verplichten gegevens over emissies aan te leveren.
Aan de andere kant kan het voldoen aan nieuwe regelgeving een uitdaging zijn voor producenten van slimme apparaten, omdat ze manieren moeten vinden om data beschikbaar te stellen aan gebruikers en verzoeken hiertoe moeten afhandelen.
Kortom, de Data Act biedt kansen om data vanuit IoT-toepassingen breder beschikbaar te stellen en te benutten, en zo innovatie en noodzakelijke maatschappelijke ontwikkelingen te stimuleren. Het zal nog aardig wat werk vergen voor de aanbieders van slimme apparaten om alles tegen september 2025 gereed te hebben. Wij bij SynTouch helpen graag alle betrokken partijen daarbij.
Bronnen:
- Data Act: https://www.eu-data-act.com/
- GDPR: https://eur-lex.europa.eu/EN/legal-content/summary/general-data-protection-regulation-gdpr.html
- DMA: https://eur-lex.europa.eu/EN/legal-content/summary/digital-markets-act.html
- DSA: https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/europe-fit-digital-age/digital-services-act_en
- AI Act: https://artificialintelligenceact.eu/the-act/
